Տրանսպորտ և կապ

1. ՞նչ դեր ունի տրանսպորտը ժամանակակից տնտեսության համար:

Տնտեսության նյութական արտադրության ճյուղերի շարքում տրանսպորտն ու կապն առանձնանում են նրանով, որ նյութական բարիքներ չեն ստեղծում: Տրանսպորտի միջոցով պարզապես իրականացվում է արտադրության ճյուղերի ու ձեռնարկությունների միջև հումքի փոխադրումը, ինչպես նաև պատրաստի արտադրանքը սպառողին հասցնելը: Եվ, քանի որ փոխադ- րումների վրա կատարվում են ծախսեր (փոխադրողների աշխատավարձ, վառելիքի ծախս և այլն), ապա դրանք մտնում են ապրանքների արժեքների մեջ, այսինքն «ստեղծում» են նյութական արժեք: Այդ իսկ պատճառով բեռնատար տրանսպորտը համարվում է նյութական արտադրության ճյուղ: Տրանսպորտի միջոցով են իրականացվում ներպետական և միջպետական փոխադրումները, որոնք ինչպես առանձին երկրների, այնպես էլ համաշ — խարհային տնտեսության զարգացման և տեղաբաշխման նախադրյալներից են: Զարգացած տրանսպորտի շնորհիվ առանձին տարածաշրջաններ մասնագիտանում են որոշակի ապրանքների արտադրության գծով՝ ներկրելով դրանք արտադրելու համար անհրաժեշտ հումքն ու արտահանելով պատրաստի ապրանքների ավելցուկը:

1. Բացատրել հետևյալ հասկացությունները. բեռնաշրջանառություն, ուղևորաշրջանառություն

բեռնաշրջանառությունը (բեռների կշիռը բազմապատկած փոխադրման միջին հեռավորությունով) (տոննա/կմ),

ուղևորաշրջանառությունը (ուղևորների թիվը բազմապատկած փոխադրման հեռավորությունով (ուղևոր/կմ)։

1. ՀՀ համար տրանսպորտի որ տեսակներն են ավելի կարևոր: Ինչու՞

Հայաստանում թերևս ավելի շատ օգտագործվում է ավտոմոբիլային տրանսպորտը, քանի որ այլ տեսակներ չեն կարող լինել կամ այնքան էլ զարգացած չեն ։ Մեր երկրում բարձր լեռնային գոտիները թույլ չեն տալիս, օրինակ խողովակային տրանսպորտ օգտագործելու համար, կամ ջրային տրանսպորտ ունենալու համար քանի որ մենք չունենք ծովային ելք։

Աշխատանք ուրվագծային քարտեզով

Անասնապահություն

1. Որո՞նք են անասնապահության զարգացման նախադրյալները:

Անասնապահությունը գյուղատնտեսության կարևորագույն ճյուղերից մեկն է: Այն ծագել է շատ հին ժամանակներումվայրի կենդանիների ընտելացմամբ: Հետագայում մարդը սկսել է զբաղվել նաև գյուղատնտեսական կենդանիների բուծմամբ: Անասնապահությունը բնակչությանը մատակարարում է միս, կաթ, կենդանական յուղ, ձու, իսկ թեթև արդյունաբերությանը բնական հումքի որոշ տեսակներ (կաշի,բուրդ մորթի): Անասնապահությունն աչքի է ընկնում ճյուղային մեծ բազմազանությամբ: Նրա գլխավոր ենթաճյուղերն ենխոշոր եղջերավոր անասնապահությունը, խոզաբուծությունը, ոչխարաբուծությունը, ձիաբուծությունը, ուղտաբուծությունը, թռչնաբուծությունը, ինչպես նաև շերամապահությունը: Լայն առումով գյուղատնտեսության բնագավառին են վերագրում նաև ձկնաբուծությունը և գազանաբուծությունը:Անասնապահությունը բուսաբուծության նման նույնպես տարածված է բնակեցված ցամաքի գրեթե բոլոր մասերում: Աշխարհում անասնապահության տեղաբաշխումը պայմանավորված է կերային բազայով կերի առկայությամբ, բնակչության և արդյունաբերության պահանջարկով: Անասնապահական մթերքի հիմնական մասը տալիս են բարեխառն գոտու երկրները:

2. Ի՞նչ կապ ունի անասնապահությունը տնտեսության մյուս ճյուղերի հետ:

Թռչնաբուծությունը անասնապահության ավանդական, ամենատարածված և արագ զարգացող ճյուղերից է: Վայրի թռչունների ընտելացումը սկսվել է դեռևս Ք.ա. IV-ից III հազարամյակումՀնդկաստանում և Չինաստանում: Հայաստանում ևս թռչնաբուծությունը գոյություն է ունեցել դեռևս հնագույն ժամանակներից: Քաղաքների մերձակայքում և հատկապես հացահատիկների աճեցման զոնաներում ստեղծում են թռչնաբուծարաններ թռչնամիս և ձու ավելի արագ ստանալու համար: Թռչնաբուծությամբ աչքի ընկնող զարգացած երկրներում ստեղծվել են արդյունաբերական տիպի խոշոր ձեռնարկություններմսատու հատուկ տեսակի թռչունների արտադրության կազմակերպման համար: Դրանք բրոյլերային տնտեսություններն են: Թռչունների թվով աշխարհում առաջատար երկրներն են Չինաստանը, ԱՄՆ-ը, Ռուսաստանը: Մեղվաբուծությունը զբաղվում է մեղրատու մեղուների բուծմամբ մեղր, մեղրամոմ ստանալու, ինչպես նաև գյուղատնտես ական բույսերի փոշոտումն ապահովելու համար: Մեղվաբուծությունը հայտնի էր դեռևս նախնադարում: Հայաստանը մեղվաբուծության հնագույն կենտրոն է:  Հույն պատմիչ Քսենոփոնի (Ք.ա. V–IV դար) վկայությամբ Հայաստանի լեռնային
գյուղերում եղել են բազմաթիվ փեթակներ: Մեղվաբուծության ժամանակակից առաջատար երկրներն են ԱՄՆ-ը, Մեքսիկան, Ֆրանսիան, Ռուսաստանը:
Շերամապահությունը զբաղվում է շերամի թրթուրների բուծմամբբնական մետաքսահումք (բոժոժ) ստանալու նպատակով: Շերամապահությամբ առաջինը սկսել են զբաղվել Չինաստոնում դեռևս 5 հազար տարի առաջ: Հայաստանում դրանով զբաղվել սկսել են VI–VII դարերում: Շերամապահությամբ հնարավոր է զբաղվել այնտեղ, որտեղ աճում է թթենին: Նրա տերևները կեր են ծառայում շերամի թրթուրների համար: Շերամապահության զարգացած երկրներն են Չինաստանը, Ճապոնիան, Հնդկաստանը, ԿԺԴՀ-ն և Կորեայի Հանրապետությունը: Անասնապահության հատուկ ճյուղ է գազանաբուծությունը: Այն առավելապես զբաղվում է թանկարժեք մորթի ունեցող կենդանիների (աղվես, ճահճակուղբ, ջրաքիս, սամույր) բուծմամբ: Գոյություն ունեն անասնապահական հատուկ ֆերմաներ, որտեղ բուծում են կոկորդիլոսներ և ջայլամներ: Վերջին տարիներին ջայլամաբուծությունը տարածում է ստանում նաև Հայաստանում: Թույլ զարգացած լեռնային ու անապատային երկրներում բուծում են ուղտեր, ձիեր, ջորիներ, յակեր, լամաներ և այլն, որոնք գլխավորապես ծառայում են որպես տրանսպորտային և բեռնափոխադրման միջոցներ, ինչպես նաև միս, բուրդ, մորթի, կաթ, կաշի տվող կենդանիներ: Օրինակ քոչվոր արաբների` բեդվինների համար անգնահատելի նշանակություն ունի ուղտը:

3. Նշել այն երկները, որտեղ առաջատար են անասնապահության հետևյալ ճյուղերը՝ ոչխարաբուծություն, խոզաբուծություն, խոշոր եղջերավոր անանսապահություն, ձիաբուծություն, ձնկորսություն: 

Կաթնատու անասնապահությունը տեղաբաշխվում է բնակչության խոշոր կուտակումների, ինչպես նաև հյութալի խոտածածկով արոտավայրերի շրջաններում, իսկ մսատու անասնապահությունըչոր տափաստանային, աղքատիկ բուսածածկույթով արոտավայրերում: Արոտավայրային հսկայական ռեսուրսներով աչքի են ընկնում արևադարձային երկրները, բայց դրանցում ցածր է կաթնատու անասնապահության մակարդակը: Խոշոր եղջերավոր անասունների գլխաքանակով աշխարհում առաջին տեղում է Հնդկաստանը: Նրան հաջորդում են Բրազիլիան, Չինաստանը, ԱՄՆ-ը: Խոզերը սկզբնապես ընտելացվել են Ասիայում և Եվրոպայում: Խոզաբուծությունը (մոտ 1 մլրդ գլուխ) ապահովում է աշխարհում սպառվող մսի 2/5-ը: Խոզաբուծությունը զարգանում է բուսաբուծությունից ստացվող կերի և սննդի արդյունաբերության թափոնների հիման վրա: Այն ձգտում է դեպի խոշոր քաղաքների մերձակայքը և ինտենսիվ բուսաբուծության, հատկապես եգիպտացորենի, կարտոֆիլի և շաքարի ճակնդեղի մշակման շրջաններ, որտեղ բավարար է կերային բազան: Խոզերի գլխաքանակի մեծ մասը կենտրոնացված է Ասիայում: Առաջին տեղում Չինաստանն է: Խոզաբուծությունը զարգացած է նաև Եվրոպայում (Գերմանիա, Ռուսաստան, Լեհաստան, ֆրանսիա, Ուկրաինա), Հյուսիսային Ամերիկայում (ԱՄՆ) և Հարավային Ամերիկայում (Բրազիլիա): Դրան հակառակ խոզաբուծությունը բացակայում է մահմեդականություն դավանող երկրներում, օրինակՀարավ-արևմտյան Ասիայի երկրներից շատերում: Ոչխարները ընտելացված առաջին կենդանիներից են: Դրանց ընտելացումը տեղի է ունեցել սրանից 11 հազար տարի առաջ Հարավարևմտյան Ասիայում: Ոչխարաբուծությունը (1.2 մլրդ գլուխ) զարգանում է մերձարևադարձային և արևադարձային կիսաանապատների և անապատների համեմատաբար աղքատիկ բուսածածկ ունեցող տարածքներում և երկրագնդի լեռնային շրջաններում: Ոչխարաբուծության հիմնական արտադրանքը միսն ու բուրդն են: Այդ երկու մթերքի արտադրությունը զուգակցող մսաբրդատու 2 ուղղության ոչխարաբուծությունը բնորոշ է բավարար խոնավություն և համեմատաբար մեղմ կլիմա ունեցող շրջաններին (Եվրոպա, Նոր Զելանդիա, Արգենտինա), բրդատու ուղղությունը ավելի չորային շրջաններին (Ավստրալիա, Չինաստան, Թուրքիա, Մոնղոլիա, Իրան): Նրբագեղմ և կիսանրբագեղմ ոչխարաբուծությունը հատկապես զարգացած է Ավստրալիայում,
Ղազախստանում, Նոր Զելանդիայում: Աշխարհում ոչխարաբուծության խոշորագույն մարզերը Չինաստանի և Ավստրալիայի անապատային և կիսաանապատային շրջաններն են, որտեղ ոչխարների բազմաքանակ
հոտերը շուրջ տարի գտնվում են դրսում և օգտվում են բնական արոտներից:
Իրանում, Թուրքիայում, Աֆղանստանում զարգացած է երկար և որակյալ բուրդ` մոհայր տվող այծերի բուծումը:

Բուսաբուծություն

1. Որո՞նք են բուսաբուծության զարգացման նախադրյալները:

Գյուղատնտեսության ճյուղերից մեկը բուսաբուծությունն է, որին անվանում են նաև հողագործություն: Այն բնակչությանը մատակարարում է բուսական ծագման բազմազան պարենամթերք, արդյունաբերությանըհումք, իսկ անասնապահությանը կեր: Ամբողջ աշխարհում մշակում են մոտ 1600 մշակաբույս, այդ թվում ՀՀ-ումավելի քան 100-ը: Բուսաբուծությունը համաշխարհային գյուղատնտեսության առաջատար ճյուղն է, իսկ առանձին երկրներումերկրորդն է, օրինակԳերմանիայում, Դանիայում: Բուսաբուծությունը բաղկացած է դաշտա- վարությունից դաշտային մշակաբույսերի աճեցումից և այգեգործությունից տարբեր տեսակի մրգերի ծառերի և թփերի աճեցումից: Բուսաբուծության տեղաբաշխման մշակաբույսերի աճեցման վայրի ընտրության գործում
կարևորագույն գործոնը բնակլիմայական պայմաններն են: Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի աճի վրա ազդում է լույսի, ջերմության և խոնավության
բարենպաստ զուգորդումը դրանց աճման ժամանակամիջոցում: Կարևոր գործոն է նաև բնակչության թիվը, որով էլ որոշվում է տվյալ մշակաբույսի բերքի պահանջարկի մեծությունը:

1. Ի՞նչ կապ ունի բուսաբուծությունը տնտեսության մյուս ճյուղերի հետ:

Բանջարաբուծությունն ու այգեգործությունը կարևոր դեր են խաղում բնակչության սննդի մեջ: Դրանք նաև հումք են հանդիսանում սննդի արդյունաբերությանգինու-կոնյակի և պահածոների արտադրության համար: Բանջարաբուծությունը զարգացած է ամենուրեք, հատկապես բարեխառն և մերձարևադարձային գոտում: Այն բնակչությանը մատակարարում է թարմ բանջարեղեն: Դրանք գլխավորապես մշակում են բնակչության խոշոր կուտակումների շրջանում քաղաքային խոշոր ագլոմերացիաների շրջակայքում, որովհետև բանջարեղենը հիմնականում շուտ փչացող է և փոխադրման հարմար չէ: Այգեգործությունը հատկապես զարգացած է մերձարևադարձային և արևադարձային գոտիներում: Շատ պտուղներ ունեն տարածման լայն աշխարհագրություն, օրինակ` տանձը, խնձորը, սալորը, բալը: Միջերկրական ծովի ավազանի երկրներում լայն տարածում է ստացել խաղողագործությունը, որն առանձնապես զարգացած է Իտալիայում, Ֆրանսիայում, Իսպանիայում:

1. Նշեք հետևյալ բույսեր մշակող առաջատար երկրները.
   Բրինձ, ցորեն, բամբակ, թեյ, սուրճ կակաո, խաղող, եգիպտացորեն

Հացահատիկային մշակաբույսերի մեջ ցանքատարածությամբ առաջին տեղում է ցորենը: Ցորենի հայրենիքը Առաջավոր Ասիան էՀայկական լեռնաշխարհի հետ միասին: Ներկայումս ցորենը գլխավորապես մշակվում է բարեխառն և մերձ - արևադարձային գոտիների սահմաններում: Ցորենի ամենաշատ բերքը ստացվում է Չինաստանում, ԱՄՆ-ում, Հնդկաստանում, Ռուսաստանում, Ֆրանսիայում, Կանադայում: Բրնձի հայրենիքը Չինաստանն է: Նրա ցանքատարածությունն ավելի պակաս է, քան ցորենինը, բայց դրանց համախառն բերքը գրեթե հավասար է: Դրա պատճառն այն է, որ բրնձի մշակության գրեթե ամբողջ տարածքում միևնույն տարածությունից տարվա ընթացքում բրնձի երկու բերք են ստանում: Բրինձը շատ ջերմասեր և խոնավասեր մշակաբույս է: Նա սիրում է, որ «գլուխը արևի տակ լինի, իսկ ոտքերը ջրում»: Այդ պատճառով էլ ամենից շատ բրինձ աճեցնում են հասարակածային, մերձհասարակածային, արևադարձային  մերձ արևադարձային գոտիներում: Աշխարհի բրինձ արտադրող գլխավոր երկրներն են Չինաստանը, Հնդկաստանը, Ինդոնեզիան, Բանգլադեշը, Վիետնամը: Եգիպտացորենը «ծնվել» է Մեքսիկայում, իսկ աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններից հետո տարածվել է նաև այլ շրջաններում: Եգիպտացորենի ցանքատարա — ծությունները գրեթե համընկնում են ցորենի գոտու հետ: Եգիպտացորենի հատիկն ունի պարենային նշանակություն, իսկ նրա ցողունն ու տերևներն օգտագործվում են որպես անասնակեր: Եգիպտացորենի գլխավոր արտադրող- ները եղել և մնում են ԱՄՆ-ը, Չինաստանը և Բրազիլիան: Թելատու տեխնիկական մշակաբույսերից մեծ դեր ունի բամբակենին: Բամբակենին պահանջում է մեծ քանակությամբ արևի լույս և ջուր: Այն հիմնականում մշակում են արևադարձային և մերձարևադարձային գոտիներում: Բամբակագործության հիմնական և խոշոր շրջանն Ասիան է, այնուհետև`
Ամերիկան և Աֆրիկան: Ամենաշատ բամբակ արտադրում են Չինաստանը, Հնդկաստանը, ԱՄՆ-ը: Թեյի հայրենիքը Չինաստանն է: Թեյի համաշխարհային բերքի մոտ 3/5-ը տալիս են Ասիայի երկրները, հատկապես Հնդկաստանը, Չինաստանը և Շրի Լանկան: Կակաոյի (շոկոլադի ծառի) հայրենիքը Ամերիկան է Մեքսիկական բարձրավանդակը: Սակայն ժամանակի ընթացքում այն լայն տարածում գտավ Աֆրիկայում, որտեղ առանձնանում են Կոտ Դիվուարը, Գանան, Սենեգալը: Աֆրիկան տալիս է կակաոյի համաշխարհային բերքի 2/3-ը:

Բանջարաբոստանային մշակաբույսերի արտադրությամբ աշխարհում առաջին տեղում է Չինաստանը, խաղողի Իտալիան, նարնջի և կիտրոնի ԱՄՆ-ը, մադնարինի` Ճապոնիան:

Գյուղատնտեսություն

1. Որո՞նք են գյուղատնտեսության զարգացման նախադրյալները:

Տնտեսության հնագույն ճյուղը գյուղատնտեսությունն է: Ներկայումս էլ, աշխարհի բոլոր,նույնիսկ զարգացման հասուն` արդյունաբերական և հետարդյունաբերական փուլերըթևակոխած, երկրների տնտեսության մեջ գյուղատնտեսության դերը չի նվազել: Ընդ որում,գյուղատնտեսության դերն ու նշանակությունն անհամեմատ մեծ են մինչինդուստրիալ կամագրարային տնտեսության երկրներում, որոնցում գյուղատնտեսությունը գլխավոր, երբեմնգրեթե միակ ճյուղն է:Գյուղատնտեսությունը շարունակում է մնալ մարդկանց անհրաժեշտ պարենի հիմնականմատակարարը , ինչպես նաև արդյունաբերությանը բնական հումք մատակարարող գլխավոր ճյուղը: Ամբողջությամբ, համաշխարհային տնտեսությունում գյուղատնտեսության նշանակություննավելի է մեծանում, քանի որ.ա) աշխարհում ավանդաբար շարունակում են մնալ մարդիկ, որոնք անմատչելիությանպատճառով չեն օգտագործում բավարար քանակությամբ պարենամթերք, ընդ որում դրանց թիվն աճում է.բ) տարեկան 1,2–1,1%-ով աճում է աշխարհի ամբողջ բնակչության` պարենամթերք սպառող մարդկանց թիվը, ուստի և, բնակչությանը պարենամթերքով լիուլի բավարարելու գյուղատնտեսության առջև մշտապես գոյություն ունեցող խնդիրը դարձել է մարդկության համա-մոլորակային հիմնախնդիրներից մեկը:Արդյունաբերության նման գյուղատնտեսությունը ևս նյութական արտադրության ճյուղ է,սակայն այդ ընդհանուր նմանության հետ միասին, դրանց միջև կան նաև տարբերություններ: • Գյուղատնտեսության արտադրանքը (դրամական արտահայտությամբ) զիջում է աշխարհի արդյունաբերությանը, բայց ճյուղում զբաղվածների թվով (մոտ 2,5 մլրդ մարդ) զգալիորենգերազանցում է արդյունաբերությանը

1. Ի՞նչով է գյուղատնտեսությունը տարբերվում տնտեսության այլ Ճյուղերից:

Ի տարբերություն արդյունաբերության, որի տեղաբաշխումը «կետային» է (արդյունաբերական ձեռնարկություն, հանքավայր կամ դրանց խումբ), գյուղատնտեսության տեղա-բաշխումը համատարած է (դաշտեր, գոտիներ, տնկատափեր, արոտավայրեր և այլն):  Եթե արդյունաբերության աշխատանքի գլխավոր միջոցը սարքավորումներն ու մեքենաներն են, ապա գյուղատնտեսությունում դա հողն է: Հողերի ամբողջությունն անվանում ենհողային ֆոնդ, որի կազմում առանձնացվում են գյուղատնտեսական արտադրությունումօգտագործելի` գյուղատնտեսական հողեր կամ հողահանդակներ` վարելահողեր, այգիներ,արոտավայրեր, խոտհարքներ  և գյուղատնտեսական արտադրությունում չօգտագործվող հողատարածքներ` անտառներ, ճահիճներ, լերկ ժայռեր, սառցադաշտեր, կառուցա-պատված տարածքներ, ամայի անապատներ: Գյուղատնտեսական հողահանդակները կազմում են աշխարհի հողային ֆոնդի 1/3-ը:  Գյուղատնտեսական արտադրությունն արդյունաբերական արտադրությունից  տարբերվում է նաև իր տարեկան ռիթմով, ավելի կոնկրետ` արտադրության սեզոնային բնույթով:Արդյունաբերական արտադրությունը (բացառությամբ շաքարի, մրգաբանջարային պահա-ծոների արտադրության) շուրջտարյա է, մինչդեռ զով և ցուրտ կլիմայական շրջաններում(օրինակ` մերձարկտիկական գոտում և ՀՀ-ի բարձրլեռնային տարածքներում), որտեղ հստակորեն արտահայտված է ձմռան եղանակը, հողագործությունը կրում է սեզոնային`ընդհատ բնույթ:

1. Ի՞նչ կապ ունի գյուղատնտեսությունը արդյունաբերության այլ չյուղերի հետ, բերել օրինակներ: 

Անասնապհությունը շուրջտարյա արտադրություն է քանզի գյուղատնտեսական կեդանիների խնամքը և մթերքի արտադրություն նույնիսկ մեկ օրօվ էլ չեն դադարեցվում ամբողջ տարվա ընդացքում։Պայմանավորված այն հագամանքով որ մարդկանց նորմալ կենսագորթունեության համար հավասարապես անրաժեշտ է և կենդանական և բուսական ծագամն պարենամթերք, յուրաքանչյուր երկիր ձգտում է հնարավորինս զարգացնենք թե անասնապահությունը, թե բուսբուծությունը։ Փոխկապակցված այդ երկու ճյուղի հարաբերակծությունն արտահայտում է գյուղատնտեսության ճյուղային կառուցվածքը։ Գյուղատնտեսական արտադրության կազմում հաոագործության արտադրանքի ծավալն ավանդաբար աճել է ցանքատարածքների ավելացման ընդարձակման , իսկ անասնապահության արտադրանքի ծավալը կենդանիների գլխաքանակի ավելացման շնորհիվ։

Քիմիական և թեթև արդյունաբերություն

1. Որո՞նք են քիմիական արդյունաբերության զարգացման նախադրյալները:

Քիմիական արդյունաբերությունն համարվում է ժամանակակից արդյունաբերության առաջատար և արագ զարգացող ճյուղերից մեկը; Քիմիական արդյունաբերությունը , մեքենաշխնության և էլեկտրաէներգետիկայի հետ մեկ տեղ գիտատեխնիկական առաջադիմությունն ապահովող ճյուղերից է։ Քիմիական արդյունաբերությունը համակցում , ստեղծում է այնպիսի նյութեր, որոնք բնության մեջ չեն լինում։ Քիմիական արդյունաբերության ձեռնարկությունները, որպես կանոն տեղաբաշխվում են հումքի աղբյուրների, վառելիքաէներգետիկ և ջրային ռեսուրսների շրջանում։ Քիմիական արդյունաբերությունը , մեքենաշինությունը առավելապես ներկայացված է զարգացած երկրներում ։ Այստեղ հատկապես զարգանում են քիմիական արդյունաբերության նորագույն՝ առավել գիտարար ճյուղերը։

1. Ի՞նչ դեր ունի քիմիկան արդյունաբերությունը տնտեսության մեջ:

Զարգացող երկրներում քիմիական արդյունաբերությունը սկսել է արագ զարգանալ վերջին շրջանում։ Նավթարդյունահանող մի շարք երկրներում հիմք է դրվել նավթաքիմիականարդյունաբերությանը, որի արտադրանքի մեծ մասն արտահանվում է զարգացած երկրներ։ Էկոլոգիապես վնասակար ջրային և օդային ավազաններն էապես աղտոտող քիմիական արտադրություններնաստիճանաբար դուրս են մղվում զարգացած երկրներից և տեղաբաշխվում են զարգացող երկրներում։

1. Ի՞նչ տեղաբաշխման առանձնահատկություններ ունի սննդի արտադրության տեղաբաշխումը

 Ի տարբերություն ծանր արդյունաբերության ճյուղերի՝ թեթև և սննդի արդյունաբերական ճյուղերը հիմնականում արտադրում են սպառման առարկաներ, բնակչությանն ապահովում են սննդով և հագուստով։ Սննդի արդյունաբերությունը գյուղատնտեսության հետ մեկտեղ ապահովում է բնակչության բազմազան պահանջարկը սննդամթերքի բոլոր տեսակների գծով։ Ուստի այն առկա է աշխարհի բոլոր երկրներում, այսինքն սննդի արդյունաբերության տեղաբաշխումն ունի համատարած բնույթ։ Սննդի արդյունաբերությունը բաղկացած է բազմաթիվ ենթաճյուղերից ու արտադրություններից։, որոնք միմյանցից տարբերվում են տեղաբաշխման սկզբունքներով։Սնդի արդյունաբերության որոշ ճյուղեր ու արտադրություններ էլ , ընդհակառակը փոխադրման առումով հարմար հումքից պատրաստում են արտադրանք որը շուտ փչացող է։

Մետաղաձուլություն և մեքենաշինություն

1. Ի՞նչ դեր ունի մետղաձուլությունը ժամանակակից կյանքում և տնտեսության մեջ: 

Մետաղաձուլությունը  կարևոր է, քանի որ բոլոր փոխադրամիջոցները պատրաստվում են տարբեր մետաղներից, որոնք մետաղաձուլության արդյունքն են: Եթե չլինեն փոխադրամիջոցներ՝ նավեր, տրանսպորտներ, մեքենաներ մարդկանց կյանքը ավելի դժվար կդառնա:

1. Ի՞նչպիսի փոխադարձ կապեր կան մեքենաշինության և մետաղաձուլության միջև:

Մետաղաձուլության արդյունքում զարգանում և աշխատում է մեքենաշինությունը

1. Քարտեզի վրա նշել այն երկրները, որոնք առաջատար են մեքենաշինության ոլորտում: 

1. Քարտեզի վրա նշել այն երկրները, որոնք առաջատար են Էեկտրաէներգիայի արտադրությամբ: 

1. Քարտեզի վրա նշել այն երկրները, որոնք առաջատար են երկաթաքարի արդյունահանմամբ: 

Վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերություն

1. Քարտեզի վրա նշել նավթ, գազ և ածուխ արդյունահանող առաջատար երկրները: 

նավթ՝

գազ՝

1. Ի՞նչ դեր ունի վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերությունը տնտեսության զարգացման գործում:

Վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերությունը յուրաքանչյուր երկրի տնտեսության և ամբողջությամբ համաշխարհային տնտեսության զարգացման կարևորագույն նախադրյալն ու բազային ճյուղն է։ Մարդկային քաղաքակրթության զարգացման ողջ ընթացքը կապված է էներգիայի տարբեր աղբյուրների եւ տեսակների յուրացման ու օգտագործման հետ։ Այդ ճյուղնարդյունաբերության բոլոր ենթաճյուղերին, տրանսպորտին, գյուղատնտեսությանը եւ սպասարկ-ման ոլորտին մատակարարում է էլեկտրաէներգիա եւ վառելիք, քիմիական արդյունաբերությանը` հումք:

1. Որո՞նք են վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերության զարգացման նախադրյալները

Վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերության զարգացման համար  նոր ճյուղեր են ի հայտ եկել: Քանի որ նավթը և գազը վերջանում են, ուշադրությունն ուղղված է վերականգնվող և արևային էներգիայի վրա:

Արդյունաբերություն

1. Որո՞նք են արդյունաբերության հին և նոր ճյուղերը:

Հին ճյուղեր են մետաղաձուլությունը և թեթև արդյունաբերությունը, իսկ նոր ճյուղեր են էլեկտրաէներգետիկան, մեքենաշինության ճյուղերի մեծ մասը և քիմիական արդյունաբերությունը: Նորագույն ճյուղերից են ռոբոտաշինությունը, նանոտեխնելեգիաները 

1. Նշեք արդյունաբերության այն ճյուղերը, որոնք դուք առաջնային եք համարում:

Ես առաջնային եմ համարում մեր երկրի զարգացման համար նանոտեխնոլոգիա ճյուղը , որի կարիքը շատ ունի մեր երկիրը։

1. Որո՞նք են արդյունաբերության զարգացման նախադրյալները:

Ազգային տնտեսությունը

1. Որո՞նք են տնտեսության զարգացման նախադրյալները

Տնտեսության զարգացման նախադրյալներն են բնական պայմանները ու ռեսուրսները, աշխարհագրական դիրքը, աշխատանքային ռեսուրսների մասնագիտական հմտությունները։

1. Նշեք 5 երկիր որտեղ տնտեսության առաջատար ճյուղը
   ա) գյուղատնտեսությունն է Սոմալի, Մալի, Բուրկինա Ֆասո
   բ) արդյունաբերությունն է Բրազիլիա, Մեքսիկա, Թայվան, Սինգապուր, Մալայզիա։
   գ) սպասարկման ոլորտն է Գերմանիա, Ֆրանսիա, ԱՄՆ, Ճապոնիա, Բելգիա։

Ի՞նչ ազդեցություն  ունի բնակչության սեռատարիքային կազմը տնտեսության զարգացման վրա: 

Տնտեսության զարգացման վրա ազդում է բնակչության սեռն ու տարիքը։ Օրինակ՝ հանքարդյունաբերության զարգացման համար անհրաժեշտ են միջին տարիքի տղամարդիկ։

1. Ի՞նչ ազդեցություն ունի երկրի աշխարհագրական դիրքը երկրի տնտեսության զարգացման վրա. բերել օրինակներ:

Հայաստանի Հանրապետության աշխարհագրական դիրքը աննպաստ է քանի որ երկու կողմից շրջապատված է թշնամիներով և ելք չունի դեպի ծով։

1. Ի՞նչ ազդեցություն ունեն երկրի բնական պայմաններն ու ռեսուրսները երկրի տնտեսության զարգացման վրա. բերել օրինակներ:

օրինակ՝ երկրի տաք և խոնավ կլիմայական շրջաններում հողագործ գյուղացիները չեն մտածում ջրային համակարգեր ստեղծելու և վճարելու համար, քանի որ տեղումները և տաք եղանակը նպաստավոր են համարվում գյուղատնտեսության զարգացման համար։

1. Ի՞նչ ազդեցություն ունի հարևան երկրների ազդեցությունը երկրի տնտեսության զարգացման վրա. բերել օրինակներ:

Եթե հարևան երկրները զարգացած են ապա դա դրական է ազդում երկրի տնտեսության վրա։